Nằm ở phía Tây Nam tỉnh Kon Tum, huyện miền núi biên giới Ia H'Drai với diện tích tự nhiên gần 100.000 ha và đường biên giới dài hơn 79 km giáp Campuchia là nơi sinh sống của hơn 15.000 người dân. Đặc biệt, dân tộc thiểu số chiếm hơn 61% dân số, với sự hiện diện của hơn 30 dân tộc anh em, tạo nên một bức tranh văn hóa đa dạng và phong phú.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc gìn giữ bản sắc văn hóa, Huyện ủy Ia H'Drai đã ban hành Chương trình số 62-CTr/HU vào tháng 5 năm 2022, nhằm triển khai Nghị quyết của Tỉnh ủy về bảo tồn và phát huy giá trị nghề truyền thống của các dân tộc thiểu số. Mục tiêu đặt ra là bảo tồn và phát huy các nghề thủ công truyền thống đến năm 2025, với tầm nhìn đến năm 2030.

Ảnh: Dệt thổ cẩm

Công tác rà soát và kiểm kê nghề truyền thống được tiến hành thường xuyên và kỹ lưỡng. Kết quả kiểm kê năm 2023 đã xác định được bốn nghề truyền thống cần được ưu tiên bảo tồn, bao gồm dệt thổ cẩm, đan lát, làm rượu cần và chế tác nhạc cụ dân tộc. Những nghề này không chỉ mang đậm bản sắc văn hóa của các dân tộc Thái, Mường mà còn có tiềm năng phát triển kinh tế cho địa phương.

Để duy trì và phát triển các nghề truyền thống, huyện đã tổ chức các lớp truyền dạy nghề, tập trung vào nghề dệt thổ cẩm. Trong hai năm 2022 và 2023, hai lớp dạy nghề đã được tổ chức với sự tham gia của 25 học viên và 3 nghệ nhân truyền dạy. Kết quả đáng mừng là tất cả học viên đều đã thực hành thành thạo được kỹ thuật dệt thổ cẩm cơ bản và tạo ra được 10 sản phẩm thành phẩm như khăn, thắt lưng và chân váy.

Song song với việc tổ chức các lớp truyền dạy, công tác tuyên truyền cũng được đẩy mạnh thông qua nhiều hình thức đa dạng, phong phú. Từ việc xây dựng pa-nô, treo băng rôn, đến phát thanh trên hệ thống loa truyền thanh cơ sở, tất cả mọi nỗ lực đều nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về giá trị của nghề truyền thống của địa phương. Đặc biệt, các phóng sự chuyên đề và chuyên trang giới thiệu về nghề dệt trên các phương tiện thông tin đại chúng và mạng xã hội đã thu hút được sự quan tâm rộng rãi của người dân.

Việc khuyến khích sử dụng trang phục truyền thống trong các dịp lễ hội, sự kiện văn hóa và môi trường giáo dục cũng góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của nghề dệt truyền thống. Nhiều bộ trang phục truyền thống quý giá đã được sưu tầm, bảo quản và trưng bày tại các sự kiện quan trọng của huyện, như Đại hội đại biểu các dân tộc thiểu số huyện Ia H'Drai lần thứ II năm 2024.

Tuy nhiên, công tác bảo tồn và phát huy giá trị nghề truyền thống tại Ia H'Drai vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Sự phát triển kinh tế - xã hội và ảnh hưởng của công nghệ hiện đại đã khiến nhiều người, đặc biệt là thế hệ trẻ, dần xa rời các nghề truyền thống. Nguồn nguyên liệu tự nhiên ngày càng khan hiếm, trong khi nguồn kinh phí hỗ trợ cho công tác bảo tồn còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế hiện nay.

Để vượt qua những khó khăn thách thức này, huyện Ia H'Drai đã đề ra nhiều giải pháp quan trọng. Việc lồng ghép nhiệm vụ bảo tồn nghề truyền thống vào các chương trình mục tiêu quốc gia và đề án phát triển kinh tế - xã hội của địa phương được xem là ưu tiên hàng đầu. Bên cạnh đó, huyện cũng chú trọng đến việc giáo dục thế hệ trẻ về giá trị văn hóa truyền thống, khuyến khích họ tham gia học nghề và sáng tạo các sản phẩm vừa mang tính truyền thống vừa phù hợp với thị hiếu hiện đại.

Xây dựng, ban hành các cơ chế, chính sách khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, cư dân vào hoạt động bảo tồn nghề truyền thống. Tạo thêm việc làm, tăng thu nhập, cải thiện đời sống vật chất và tinh thần, bền vững cho người dân; nâng cao nhận thức của đồng bào dân tộc thiểu số trong việc giữ gìn, bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá, lịch sử, truyền thống bản địa.

Ngoài ra, việc tăng cường quảng bá, giới thiệu sản phẩm nghề truyền thống gắn với phát triển du lịch địa phương cũng được xem là một hướng đi đầy tiềm năng. Huyện cũng đang nỗ lực tổ chức thêm nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ để tôn vinh và phát huy giá trị trang phục truyền thống, tạo sân chơi cho người dân địa phương và thu hút du khách trong và ngoài tỉnh.

Với những nỗ lực không ngừng và sự quan tâm sâu sắc của các cấp chính quyền cùng toàn thể người dân, công tác bảo tồn và phát huy giá trị nghề truyền thống tại huyện Ia H'Drai đã và đang từng bước đạt được những kết quả tích cực. Những thành quả này không chỉ góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa độc đáo của các dân tộc thiểu số mà còn mở ra cơ hội phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho địa phương trong tương lai, hứa hẹn một Ia H'Drai vừa giàu bản sắc truyền thống vừa năng động, phát triển.